LIONGO Mito mula sa Kenya

LIONGO 

Mito mula sa Kenya
Isinalinsa Filipino ni Marina Gonzaga-Merida

1.PAGKILALA SA MAY-AKDA
                                       Ang mitong ito ay walang katiyakan kung sino ang may-akda sapagkat nagpasaling dila lamang ito sa pamamagitan ng awitin. Nais Dito ituro sa mga kabataan ang pinagmulan ng kanilang mga tradisyon Sa kabilang banda, sinasabing ang mitolohiya ni Liongo ay parte ng kasaysayan ng Kenya Coast noong 1200 o sa huling bahagi ng 1600, dito nagmula ang konsepto ng “Matrilinear, Ozi, Patrilinear, Faza at Gala

2. URI NG PANITIKAN
                                    Ang Liongo ay isang uri ng mito. Ang mitolohiya ay pag-aaral sa mga mito at alamat. Ang klasikal na mitolohiya ay naglalahad ng kasaysayan ng mga diyos-diyosan na sinasamba ng sinaunang tao.
                                     Ang akda rin ay isang piksyon o kathang isip lamang. Ito ay nagpasalin-salin sa bibig ng mga tao. gumamit ito ng imahinasyon upang maipahayag nang masining ang akda. Sa paraang ito, napupukaw ang atensyon ng mga mambabasa sapagkat hindi pangkaraniwan ang akdang ito. Kahit hindi kapani-paniwala ito ay itunuturing na banal at totoong naganap.Ito rin ay isang masining na paraan upang makilala ang dating sistema ng bansang Kenya.

3. LAYUNIN NG AKDA
                                   Ang layunin ng akdang ito ay maipahayag ang importansya ng pa pagtitiwala, na hindi ito ipinagkakaloob sa kung sino sino. Layunin pa nito ang ipaalam na saating kalakasan o saating mga tagumpay, mayroong mga tao naais tayong pabagsakit o ibaba ang ating estado upang sila ay umangat o ang tinatawag na “Crab mentality”. Ang huli ay ang ating kahinaan ay hindi dapat ipinapakita sa ibang tao dahil maaari nila ito pag samantalahan ng ibang tao.
                                    Sa mitong ito mayroon dalawang Teoryang Pampanitikan ang aming nalapat. Ito ang KLASISMO at ang SOSYOLOHIKAL. Maaring Klasismo ang mailapat dito dahil ayon sa kahulugan ng Klasismo, Ipinahahayag ng Teoryang ito na ang isang akda ay hindi naluluma o nalalaos, sa kabilang dako ay nangyayari o nagaganap parin sa kasalukuyan. Tulad ng sabi sa akdang ito. Ito ay napagsaling dila sa pamamagitan ng awitin. Ibigsabihin, kahit ito ay nagmula sa unang panahon nananitili parin ang damdamin at pagkaakit ng mambabasa rito. Ang Sosyolohikal naman ay nakatuon ang pagsusuri sa kamalayang panlipunan. Binibigyang-diin ang ugnayan ng tao sa kanyangkapwa-tao, sa lipunan, sa kapaligiran at sa iba pang aspektong panlipunan. Nailapat naman ito sa mto dahil naipakia ang kanyang koneksyon sa ibang mamamayan marahil dahil isa siyang pinuno at maipapakita kung gaano binigyan siya ng halaga ng mga ito noong siya ay nabilanggo.

4. TEMA O PAKSA NG AKDA
                                     Ang tema ng akda ay katapangan ng pangunahing karakter ng istorya, pagmamahal sa sariling bayan, kagitingan ng isang tunay na pinuno na may kakayahan na pangunahan at ayusin ang kanyang mga nasasakupan at ang pagmamahal sa kanyang mga kababayan at mga taong nakapaligid sa kanya. Katunayan ay nung siya ay ipinabilanggo, ang mga taong nagmamahal sa kanya ay nasa labas ng kanyang bilangguan upang alayan sya ng awitin na nakapagkalag ng tanikala niya. Dahil sa ipinakita nyang pagmamahal sa kanyang nasasakupan, ang mga tao rito ay itinuring siyang bayani at dahil diyan, hindi siya iiwanan ng mga ito at bagkus ay sasama at susunod ang mga ito sa kanya. Katunayan na siya ay isang mabuti at mahusay na lider.

5.MGA TAUHAN/KARAKTER SA AKDA
                                    Si Liongo ay isang mitolohikal na bayani ng mga mamamayan ng Swahili at Pokonio sa Silangan ng Kenya. Siya ay pinanganak sa isa sa 7 bayan sa baybayin ng Kenya. Siya ay may natatanging lakas at kasintaas ng isang higante. Hindi siya nasasaktan o nasusugatan ngunit kapag itinurok ang isang karayom sa kanyang pusod, siya ay mamamatay. Siya at ang kanyang ina na si Mbwasho lamang ang nakakaalam nito. Siya ay hari ng Ozi at Ungwana sa Tana Delta at ng Shanga sa Fosa, isla ng Pate. Subalit ang hinirang na bagong hari ng buong Pate ay hindi siya, kundi ang pinsan niya na si Sultan Ahmad.
                                     Ang iba pang tauhan dito sa mitong ito ay ang mga Watwa. Sila ang mga naninirahan sa kagubatan. Matapos na makawala si Liongo sa bilangguan dahil sa awit ng mga tao, nanirahan sya sa kagubatan kasama ang mga ito. Isa pa ay ang Hari ng Galla na siyang nagpasiya na ipakas sa anak niyang babae kay Liongo upang mapabilang ang bayani sa kaniyang pamilya. Makalipas nman ang panahon nagkaron sila ng anak na lalaki na siyang nagtaksil dito at ang nakapatay sa bayaning si Liongo.

6. TAGPUAN/PANAHON
                                               Ang mga iba’t ibang tagpuan na makikita sa mitong ito ay ang OZI at UNGWANA sa TANA DELTA. Dito at sa Fosa, Isla ng Pate hinirang na hari si Liongo. Siya ay pinalitan ng kanyang pinsang si Sultan Ahmad na siyang hinirang na hari sa buong isla ng Pate. BILANGGUAN, sa pagnanais ni Sultan Ahmad na mawala si Liongo, ipinakulang niya ito at ikinadena. Ngunit nakawala rin naman si Liongo sa pagkakabilanggo nang awitin ng mga tao ang isang mahaba at papuring awiting kanyang nilikha.  Ang koro ng awitin ay nakalikha ng malakas na ingay na kumalag sa mga tanikala ni Liongo na hindi narinig ng mga bantay. Sa KAGUBATAN naman Matapos na makawala si Liongo sa bilangguan dahil sa awit ng mga tao, nanirahan sya sa kagubatan kasama ang mga Watwa. Dito, natuto si Liongo na pandayin ang kanyang kasanayan sa paghawak ng busog at pana.

7. NILALAMAN O BALANGKAS NG MGA PANGYAYARI
                                           Ang pangyayari sa nasabing mito ay pangkaraniwan sapagkat ang pangyayari ay kadalasang nangyayari sa iba pang mga akda na kung saan ang mga taong itunturing mo pang pamilya ang magtataksil at papatay sa iyo. Ang pagkakasunod-sunod nito ay maayos at madaling naiintindihan, ang normal na pagkakasunod-sunod ng balangkas ng kwento ay ginamit dito at kahit luma na ito ay kapupulutan pa rin ito ng aral.


8. MGA KAISIPAN O IDEYANG TAGLAY NG AKDA
                                               Ang kaisipan mailalapa o mpupulot dito sa mitong ito ay ang iyong ina lamang ang kadalasan mapagkakatiwalaan sa lahat ng bagay o sikretong mayroon ka. Isang halimbawa dito ay ang nakasaad sa kwento, hindi hinayaan ng kanyang ina na malaman ng mga tao ang sikreto o kahinaan ng kanyang anak at ito ay iyong mamatay si Liongo kapag itinurok sa kanyang pusod ang isang karayom. Dito ipinakita ng kanyang ina ang labis na pagmamahal sa anak.
                                              Isa pang kaisipan ang aming mabubuo ay hindi lahat ng kadugo o kamaganak mo ay mapagkakatiwalaan, minsan kung sino pang kadugo mo ay siya pang naghahangad ng pagbagsak mo. Ang maaaring dahilan ng pangyayaring ganito ay kapangyarihan at yaman. Ang kaisipang ito ay nagsasaad ng kasakiman ng tao na kahit sarili mong kamaganak ay kaya mong traydurin makuha o makamtan lang ang sariling ninanais



9. ESTILO NG PAGKAKASULAT NG AKDA
                                              Kung babasahin ay tila isang ordinaryong storya lamang ito ngunit kung ito ay susuriin ay mayroong taglay na kagandahan ang nilalaman nito. Mahusay ang pagkakasulat nito dahil inumpisahan ang kwento sa pamamagitan ng tipikal na pagpapakilala sa pangunahing karakter o ang protagonista. Katulad ng maraming istorya, nilagyan ito ng isang karakter na magbibigay sa ating bida ng problema o tinatawag na kontabida o antagonista sa kalagitnaan ng storya. Ipinakita rito ang pagiging mabuting pinuno ng pangunahing karakter sa kanyang mga nasasakupang lugar. Habang papalapit sa dulo ay nagkakaroon na ng suliranin ang bida kung saan ipinakikita ang kasamaan ng  at kung ano ang hakbanging ginawa ng bida para makatakas at maipagpatuloy nito ang kanyang adhikain.

10. BUOD
                                                                                     Si Liongo ay isinilang sa isa sa pitong bayang nasa bayabaying-dagat at naging pinakamahusay na makata sa kanilang lugar sa Kenya. Pinamunuan niya ang Ozi at Ungwana sa Tana Delta at ng Shanga sa Fosa, isla ng Pate. Nagkaroon ng pagbabago sa paraan ng pagpapalit ng pamunuan sa trono at napunta ang buong Pate sa kaniyang pinsang si Sultan Ahmad. At dahil na rin sa kagustuha ni Sultan Ahmad na mawala si Liongo ay ibinilanggo niya ito. Nakatakas siya sa pamamagitan ng paggawa ng ingay ng mga tao sa labas ng bilangguan. Pagkatapos makatakas ay nagtungo si Liongo sa kagubatan at doon nanirahan. Nagsanay siyang mabuti sa paghawak ng busog at palaso na kalaunan ay nanalo siya sa isang paligsahan ng pagpana. Ngunit ito pala ay patibobg ng hari kaya siya muli ay nabilanggo subalit muli rin namang nakatakas. At may naganap na digmaan na sa huli ay nanalo si Liongo kaya nagpasya ang hari na ipakasl ang anak na dalaga dito at ng mapabilang din si liongo sa kaniyang pamilya. Nagkaroon sila ng anak na lalaki na pinagtaksilan din siya at tuluyang pumatay sakanya.

PAGLISAN (Things Fall Apart, Isang Nobela mula sa Nigeria) ni Chinua Achebe

PAGLISAN  (Things Fall Apart, Isang Nobela mula sa Nigeria)
ni Chinua Achebe
Ibinuod at Isinalin sa Filipino ni Julieta Rivera
Sinuri ng mga mag-aaral mula sa sekyon ng Krypton

Miyembro:

Jona Alessandra Turalba       Aizzie Mae Loquero

Kate Frances Gregorio          Mariel Rotone

1. PAGKILALA SA MAY AKDA

Si Chinua Achebe ay ipinanganak noong Nobyembre 16, 1930 sa bansang Nigeria. Ang kanyang mga magulang ay sina Isaiah Okafo Achebe at Janet Anaenechi Iloegbunam. Ang pamilya ng Achebe ay may limang iba pang mga anak na nabuhay, na pinangalanan sa isang katulad na pagsasama ng tradisyonal na mga salita na may kaugnayan sa kanilang bagong relihiyon. Si Chinua Achebe ay namatay noong Marso 21, 2013 sa edad na walumpu’t tatlo. Maraming siyang likhang na mga nobela katulad ng “Things Fall Apart”, “No Longer at Ease”, “Arrow of God”, at “A Man of the People”.

Si Chinua Achebe ay isa sa pinakadakilang taga-gawa ng nobela mula sa Nigeria. Ang kanyang mga nobelang isinulat ay para sa mga Aprikanong tagapakinig. Habang nagtatrabaho para sa Nigerian Broadcasting Corporation, binubuo niya ang kanyang unang nobela na pinamagatang “Things Fall Apart” na ang kuwento ay isang tradisyunal na mandirigma na hindi makaka-angkop sa pagbabago ng mga kondisyon mula sa literaturang Aprikano,. Ibinenta ito nang higit sa 20 milyong mga kopya at isinalin sa higit sa 50 mga wika.

2. URI NG PANITIKAN

v Masasabing ang akdang Paglisan ay isang nobela dahil ito’y nagtataglay ng mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga pangyayari na pinaghahabi sa isang mahusay na pagbabalangkas na ang pinakapangunahing sangkap ay ang pagkakalabas ng hangarin ng bayani sa dako at ng hangarin ng katunggali sa kabila -isang masining na pagsasalaysay ng maraming pangyayaring magkasunod at magkakaugnay. Ang mga pangyayaring ito ay may kanya-kanyang tungkuling ginagampanan sa pagbuo ng isang matibay at kawili-wiling balangkas na siyang pinakabuod ng nobela. Ang Nobela ay may katangian na pumuna sa lahat ng mga larangan ng buhay, pumukaw ng damdamin ng mambabasa, ang balangkas ng pangyayari ng mga pangyayari ay tumutukoy sa kaisahang ibig mangyari,at maraming ligaw na tagpo at kaganapan. Samantalang may layunin naman itong gumising sa diwa at damdamin ng mambabasa, magbigay aral tungo sa pag-unlad ng buhay at lipunan, at magsilbing daan tungo sa pagbabago ng sarili at lipunan.

3. LAYUNIN NG MAY AKDA

REALISMO

Ø  Ito ay nasabi naming realismo dahil binigyang diin nito ang layuning ilahad ang nangyayari sa ating tunay na buhay o ang ating kalagayan tulad ng diskriminasyon.

Ø  Nasabi naming na ito ay realismo dahil sa kuwento na “Paglisan” ay nagpapakita ito ng diskriminasyon sa pagitan ni Okonkwo (ang anak) at ni Unoka (ang ama).

Ø  Dahil madalas ipinagkukumpara ang anak sa kanyang ama bilang isang talunan. Pero ipinakita ni Okonkwo na hindi siya katulad ng sinasabi ng iba na mahina siya at talunan gaya ng kanyang ama.

Ø  Pinatunayan niya na kaya niya at siya ay nakapag- lingkod sa siyam na nayon sa kanilang lugar sa tribo sa Nigeria.

Ø  Siya rin ay nakapag pundar ng mga ari-arian na resulta ng kanyang mga pinaghirapan.

4. TEMA O PAKSA NG AKDA

Ang akda ay mayroong iba't ibang tema, makikita dito ang pagpili sa pagbabago o pananatili sa kinagisnang tradisyon ng kanilang tribo, ang tunay na pagpapakahulugan sa pagkalalaki at ang huli ay ang wika bilang tanda ng pagkakaiba ng ating kultura. Sa ilalim ng unang tema na 'pagpili sa pagbabago o pananatili sa kinagisnang tradisyon' nakita ito sa akda kung saan pinili ng karamihan sa mga kasapi ng tribo ang sumapi sa Kristiyanismo na dala ng mga taga kanluranin sa kadahilanang ang mga tao sa Umuofia ay nasasabik sa mga oportunidad na maaaring iparanas ng mga misyonero sa kanila. Sa kabilang banda, pinili ni Okonwo na huwag sumali sa pagbabagong hatid ng mga 'puti' dahil sa siya'y naniniwala na ikakadagdag ito ng kanyang pagkalalaki at ang tradisyong kanyang kinagisnan ay may malaking papel sa kanyang pagpapahalaga sa sarili. Sunod naman ay ang temang 'ano ba ang tunay na pagpapakahulugan sa pagkalalaki?' na kung saan pinili ni Okonkwo na magpanggap ng kanyang tunay na pagkatao dahil sa nais niyang lamangan ang kaniyang ama na naniniwalang siya ay mahina. Kung kaya sa loob ng ilang taon siya ay nagsanay upang patunayan sa kanyang ama na siya ay malakas at may kakayahang mamuno. Naging daan din ang paniniwalang ito ni Okonkwo upang maging bayolente sa kanyang mga asawa at pagiging laging galit o malamig ang pakikitungo sa iba ngunit ang hindi niya alam ay sa patuloy niyang pagpapangap ay nagiging sarado na ang kanyang isipan. Sa ilalim naman ng huling tema na 'ang wika ay tanda ng pagkakaiba-iba ng kulutura' pinili ni Achebe na gawin ang akdang ito gamit ang wikang Ingles at hindi ang kanilang wika dahil ang tunay na intensyon ni Achebe ay ipabasa ito sa mga Kanluranin at ipamuka ang tunay na 'Nigeria' at isang daan na para gawin ito ay ang paggamit ng wikang Ingles bilang midyum ng nobela. Ang paksa ng nobela ay patungkol sa pagpasok ng mga taga- Kanluran partikular na ang mga misyonerong Briton at kung paano bumagsak o tuluyang naglaho ang mga kinagisnang tradisyon ng Nigeria.

5. MGA TAUHAN/ KARAKTER SA AKDA       

OKONKWO – isang matapang at respetado mandirigma na nagmula sa lahi ng mga Umuofia.

IKEMEFUNA – 15 anyos na lalaki mula sa Mbaino, na ibinigay sa Umuofia bilang kabayaran sa pagpatay ng isang babae sa Umuofia.

UNOKA – siya ang ama ni Okonkwo. Sa kabila ng pagiging musikero, siya ay tamad at iresponsable kaya’t siya ay nalubog sa utang.

OBIERIKA – ang matalik na kaibigan ni Okonkwo na nagbibigay ng payo rito.

EZINMA – Anak na babae ni Okonkwo na nagkasakit.

OGBUEFI EZEUDU – isa sa matatandang taga-Umuofia na lihim na ipinaalam ang planong pagpatay kay Ikemefuna. Siya ang nagbigay babala kay Okonkwo na huwag makialam sa planong ito.

UCHENDU – Ang tiyuhin ni Okonkwo na malugod siyang tinanggap sa Mbanta.

GINOONG KIAGA – isang interpreter.

GINOONG BROWN – lider ng misyonero na kumausap sa mga taga-Mbanta.

REV. JAMES SMITH – isang malupit at bugnuting misyonero na pumalit kay G. Brown nung ito’y magkasakit.

6. TAGPUAN/PANAHON

UMUOFIA – isang hindi gaanong kilala at kalakihang tribo sa Nigeria. Dito nakatira si Okonkwo at sa tribong ito binigay si Ikemefuna.

MBANTA – lugar ng kapanganakan ng ina ni Okonkwo. Dito nagtungo si Okonkwo nung siya ay lumisan sa Umuofia.

7. NILALAMAN O BALANGKAS NG MGA PANGYAYARI

§  Ang mga pangyayari sa akda ay maaaring maihalintulad sa mga pangyayare sa ating bansa noong panahon ng pananakop ng iba’t-ibang bansa.

• Sa kahabaan ng nobela naipakita ang iba’t-ibang antas ng emosyon sa pamamagitan ng mga persona.
• Sinimulan ng may-akda ang istorya sa pamamagitan ng pagpapakilala sa pangunahing tauhan at pagtalakay sa problema o ‘conflict’.
• Naging malinaw ang nobela sapagkat maayos na napagkasunod-sunod ang mga pangyayari sa kuwento.
• Ang mga pangyayari sa akda ay maaaring maihalintulad sa mga pangyayare sa ating bansa noong panahon ng pananakop ng iba’t-ibang bansa.
• Sa kahabaan ng nobela naipakita ang iba’t-ibang antas ng emosyon sa pamamagitan ng mga persona.
• Sinimulan ng may-akda ang istorya sa pamamagitan ng pagpapakilala sa pangunahing tauhan at pagtalakay sa problema o ‘conflict’.

Naging malinaw ang nobela sapagkat maayos na napagkasunod-sunod ang mga pangyayari sa kuwento.

8. MGA KAISIPAN O IDEYANG TAGLAY NG AKDA

“ Ang tunay na tagumpay ay makakamit lamang  kung ikaw ay tunay na nagsisikap at hindi dahil sa swerte lamang”

“Kung ating paiiralin ang pagiging ‘insecure’ sa mga bagay-bagay ito’y makakaapekto sa ating pagdedesisyon sa buhay”

“Matuto tayong rumespeto sa ibang kultura at huwag natin itong kutyain”

“Ang pagpapakamatay o pagpapatiwakal ay isang kasuklaman para sa ibang tao”

9. ESTILO NG PAGKAKASULAT NG AKDA

 Maayos itong naipahayag o nailarawan dahil ang ideya ay ginagamitan ng mga naaangkop na salita upang mas lalo pa itong maintindihan ng mga mambabasa.Masasabing kronolohikal ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari na nagpapakita ng isang buong diwa o kaisipan. Maituturing itong Nobelang makabanghay at masining dahil sa paglalarawan ng mga tauhan at nangingibabaw ang pagkakabalangkas ng pangyayari ang ikawiwili ng mga mambabasa

10. BUOD

Si Okonkwo ay isang matapang at respetadong mandirigma sa Umuofia hanggang Mbaino. Ipinamalas niya ang kanyang katapangan upang mapagtakpan ang nilalaman ng kanyang loob para sa amang si Unoka.Pinamunuan niya ang siyam na nayon. Dahil dito siya ang kinilalang lider ng kanilang tribo at siya ang pinili ng mga kanayon upang ipagtanggol si Ikemefuna. Kinuha ang batang lalaki bilang tanda ng pagkakasundo sa kapayapaan ng Umuofia at isang nayon matapas makapatay ang ama ni Ikmefuna ng babaeng Umuofian. Habang sila ay naglalakbay, biglaan sinugod ng mga kasamang lalaki si Ikemefuna upang patayin, ngunit nagawang makatakas ng kawawang bata. Humingi ng saklolo si Ikemefuna sa kay Okonkwo. Habang nasa harapan ng kanyang pinamumunuan kailangan mamili ni Okonkwo at upang ipakita ang katapangan sa harap ng mga kanayon, pinili niyang patayin ang bata sa kabila ng paghingi nito ng saklolo. Umuwi si Okonkwo ng mag isa. Nakaramdam ng konsensiya si Okonkwo matapos sa kanyang pagkakamaling ginawa.Nagpasya itong tumungo sa kanyang kaibigan na si Obrieka.Lumipas ang mga panahon, nabalitaan nalamang ni Okonkwo na patay na pala si Ogbuefi Ezeudu ang matandang nagbigay sa kanyan ng babala tungkol sa pagpaslang kay Ikemefuna. sa di malamang dahilan,umalingawngaw ng  malakas na putok ng baril sa paligid habang nakaburol si Ogbuefi Ezeudu.  Tinamaan ng baril ni Okonkwo  ang labing-anim na taong gulang na anak ng yumao. Napagpasyahan na ipatapon si Okonkwo at ang kanyang pamilya  sa Mbanta. Malugod naman silang tinanggap ng mga kaanak lalo na ng kanyang tiyuhin na si Uchendu.Matiyagang kinukuha at inaani ni Obrieka ang mga pananim upang ibenta at ibigay kay Okonkwo ang kita.Isang masamang balita naman noon ang ipinabatid ni Obierika nang minsang nagdala siya ng pinagbilhan kay Okonkwo. Winasak daw  ng mga puti ang Abame, isa ding pamayanan ng mga Umuofia.  Isang araw may mga dumating na misyonero sa Mbanta Hindi naglaon, nagkasakit si G. Brown at pinalitan ni Rev. James Smith, isang malupit at bugnuting misyonero. Habang isinasagawa ang taunang seremonya para sa pagsamba sa Bathala ng Lupa hinablot ni Enoch ang takip sa mukha ng isang Egwugwu ito ay katumbas ng pagkitil sa espiritu ng mga ninuno. Kinabukasan, sinunog ng Egwugwu ang tahanan ni Enoch at ang simbahang itinayo nina Rev. Smith. Ikinalungkot ng komisyoner ng distrito ang nangyari sa kanilang simbahan at nagpatawag ito ng isang pagpupulong kasama ang mga pinuno ng mga Umuofia. Sa pulong, ipina-aresto ang mga dumalong pinuno ng mga Umuofia at ikinulong. Hindi rin nagtagal ay pinalaya na ang mga bilango at napagkasunduang tumiwalag. Dahil sa pagaakalang nais ng mga kaangkan na maghimagsik nagawang patayin ni Okonkwo ang pinuno ng mga mensaherong lumapit sa mga kaangkan niya ngunit ang totoo ay hindi pa handa sa giyera ang mga kaangkan niya.Dahil sa pagkakamaling ito, iimbitahan sana ng komisyoner si Okonkwo para sa isang pandinig  ngunit ngmakita nila si Okonkwo, ito ay natagpuang nakabigti. Nagimbal ang buong nayon sa nangyari sapagkat si Okonkwo ay kilala dahil sa mga nagawa nito at sa katapangan.

Ang Munting Prinsipe

“Ang Munting Prinsipe”
Uri ng Panitikan

• Ang “Munting Prinsipe” ay isang halimbawa ng panitikang nobela o sa pranses ay novella. Isa lamang ito sa madami pang nobela na isinulat sa wikang pranses. Ito ay mayroong madaming kabanata, at ilan lamang dito ang ating susuriin.

Teoryang Pampanitikan

• ​Formalistiko/Pormalistiko - Masasabing ito ay Pormalistiko dahil gumamit ang awtor ng malalalim na salita. Maraming salita ang naipahayag sa mas malalim na diwa. Siya din ay gumamit ng matatalinhagang pahayag na mas lalong nagpalabas ng katalinuhan at kagandahan ng akda. siguro ay dahil sa isa itong nobela kaya't kinakailangang maganda ang istruktura at estilo ng pagkakabuo ng pinaka akda.

• ​Imahismo – Ito ay imahismo sapagkat, bawat pahayag sa akda ay nagiiwan ng isang tiyak na imahe sa isipan ng mambabasa. tulad nalang ng mga oras na kausap niya ang rosas at alamid. kapag ating binasa ang mga kataga o pahayag ng kanilang pag-uusap maisasaisip natin ang imahe nila kung paano sila nag-uusap.

Mga kaisipang taglay ng akda.

ang mga kaisipang taglay ng akda ay ang mga sumusunod:

• maliit man o malaking bagay ay dapat nating pahalagahan

• may mga oras na lumilipas na hindi natin alam ay mahahalaga,kapaki-pakinabang at dapat nating iningatan.

• hindi lahat ng bagay ay kaya nating paamuin o makuha. minsan ay isang bagay lamang ay katumbas na nito ang ibang bagay kahit gaano pa ito karami.

• dapat nating matutunan na ang buhay ay parang oras, maaring magpatuloy, maaaring huminto, ngunit hindi pwedeng bumalik sa nakaraan. kaya't dapat ay pahalagahan at ingatan natin ang bawat desisyon na ating ginagawa.

TEMA O PAKSA NG AKDA

● MAKITID ANG ISIP

● PAGLALAKBAY

● ANG PAGKAKAROON NG RELASYON AY PAGTUTURO NG RESPONSIBILIDAD 

TEMA 

● Ang lahat ng bagay ay may pakinabang maliit man o malakiito ay may kadahilanan kaya ito ay ginawa

TAGPUAN/PANAHON

● A. Panahon: nang nasiraang makina ng eroplano ng piloto at itoaybumagsak.

● B. Pook: disyerto ng Sahara.

● C. Nangingibabaw na Damdamin:Angpagguhit ng piloto ay paulit-ulitnatinatanggihan ng munting prinsipehangga’t sa nakilala ng hustong pilolto angkatangian at ugali ng prinsipe 

MGA TAUHAN 

•   ALAMID - sinuyo ng prinsipe. 
•   PRINSIPE- isang prinsipe na naglalakbay at umaakyat ng bundok.
•   BULAKLAK- naging unang kaibigan ng prinsipe
•   ROSAS- sabay sabay na sumagot sa prinsipe 

LAYUNIN NG AKDA 

•    Layunin nitong ipaalam satin kung paano maging kuntento sa ating buhay at kung paano dapat pinag hihirapan ang isang bagay bago ito makamit o makuha.
• 
  

Long Walk to Freedom

Long Walk to Freedom

(Sanaysay mula sa South Africa)

Ni Mielad Al Oudt Allah

Salin ni Marina Gonazaga-Merida

Sinuri nina:

Chua, Jamielyn

Sales, Dixie

Gadoy, Christine

Angeles, John Vincent

Macalinao, Nathaniel

Marcelo, Angelo

1. PAGKILALA SA MAY-AKDA

Ang sanaysay ay akda ni Mielad Al Oudt Allah, ito ay pumapatungkol kay Nelson Mandela na tinaguriang “Father of the Nation”.

Si Nelson Rolihlahla Mandela ay ang kaunaunahang hindi puting presidente ng Timog Africa na nanungkulan mula taong 1994 hanggang 1999. Kilala itong anti-aparheid icon dahil sa pakikipaglaban sa apartheid system o ang sistema ng racial segregation noon ng Timog Africa. Sa kanya ring pag-upo bilang pangulo, nilabanan ni Mandela ang kahirapan at diskriminasyon at isinulong ang rekonsilasyon ng iba’t ibang lahi. Kilala din siyang founding father ng demoskrasya sa Timog Africa.

Taong 1962, inarestong muli si Mandela at nahatulan ng habang buhay na pagkakabilanggo dahil sa pananabotahe at pakikipagsabwatan upang pabagsakin ang gobyerno. Pagkatapos ng 28-taon, inilabas si Mandela sa kulungan noong 1990. Nakipagtulungan siya sa pamahalaan ni President F.W. Klerk upang makapagtatag ng bagong konstitusyon sa Timog Africa. Ito na ang hudyat ng pagkawala ng apartheid. Ang dalawang pinuno ay pinarangalan ng Nobel Peace Prize noong 1993 para sa kanilang kahanga-hangang hakbang sa pagbabago at kapayapaan.

Pumanaw ang dating pangulo ng Timog Africa noong Disyembre 2012, sa edad na 95-anyos dahil sa sakit sa gallstones.

Hanggang ngayon nagsisilbi siyang “Uniting Force” ng South Africa at patuloy na nirrerespeto bilang “Father of the Nation”

2. URI NG PANITIKAN

Ang uri ng panitikan ay isang sanaysay.  ay nagpapakita ng kaisipanat natgtuturo ng aral at maihahalintulad ito sa pagkuha ng may akda (Mielad Al Oudt Allah) ng inspirasyon kay Nelson Mandela at pagkuha ng aral muala sa akdang “Long Walk To Freedom”

3. LAYUNIN NG AKDA

Layunin ni Nelson Mandela sa paggawa ng Sanaysay na “Long Walk To Freedom”ay maibahagi  ang kanyang nararansan sa kanyang buhay at kanyang mga pinagdadaanan at kung paano niya nalagpasan lahat ng problemang kanyang tinahak.

PAGLALAPAT NG TEORYANGPAMPANITIKAN: Mailalapat ang TEORYANG SOSYOLOHIKAL sa sanaysay. Ito ay ang teoryang mahihinuha ang kalagayang panlipunan nang panahong kinatha ang panitikan. Mailalapat ang teoryang ito sa sanaysay dahil ayon dito, lumaki si Nelson Mandela sa lipunang naniniwalang ang mga “puti” ay nakahihigit na lahi dahil sa kadahilanang sila ay “puti”. Ang kaisipang ito ay naikintal sa mga tao at kalaunan ay naipalimot na sa kanila ang kinilang kalayaan. Diskriminasyon ang tinatalakay sa kaisipang ito.

TEORYANG HUMANISMO ang teoryang na ang tao ang sentro ng daigdig. Binibigyang-pansin ang kakayanan o katangian ng tao sa maraming bagay. Mailalapat ang teoryang ito dahil pumapatungkol ang sanaysay kay Nelson Mandela na isang bayani kung maituturing, dahil naging mulat siya sa apartheid sa kanyang bayang Africa, na nagsimula sa Bantu Education Act na paghahati-hati batay sa lahi, at nagtapoos sa diskriminasyong panlipunan, panghustisya, at pampolitika.

TEORYANG EKSISTENSYALISMO na kung saan ang tao ay may malayang pagpapasya. Dahil si Nelson Mandela ay malayang nagging kaunaunahang president ng South Africa na itim. Nagpasya siyang ipaglaban ang kanilang lahing mga itim na pantay lang dapat ang pagtingin sa kanila at sa mga puti, walang nakahihigit at walang nakabababa.

Dahil hindi siya nagpaapekto sa mababang pagtingin sa kanilang mga itim kahit ito ang kinalakihan niyang lipunan.

TEORYANG REALISMO ang katotohanan ang binibigyang-diin. Makikita ang paglalapat ng teoryang ito sa bahagi kung saan binanggit sa sanaysay na si Mandela ay hindi nagmula sa mayamang pamilya, walang labis na pribilehiyo. Bagkus, kinailangan niyang magtrabaho araw-araw para makamit kung ano siya ngayon. Pinapakita na sa totoong buhay ay kailangan mong paghirapan ang mga bagay na gusto mong makamtan dahil walang sarap kung walang hirap.

Makikita rin ang paglapat ng teoryang ito sa bahagi kung saan siya ay diniskrimina, sa bahagi ng sanaysay kung saan nagtapos siya ng Bachelor of Arts sa Unibersidad ng South Africa, at kalaunan ay pinamahalaan ang sariling kompanya ng panananggol (law firm) sa Johannesburg na nagbigay ng mababa at libreng serbisyong legal sa mga “itim”na kadalasang walang tagapagtanggol. Sa bahaging ito ng sanaysay pinapakita na sa totoong buhay ay may diskriminasyon o apartheid sa Africa na hindi maiiwasan dahil likas sa ating mga tao ang maging mapanghusga.

4.TEMA O PAKSA NG AKDA

Una ang librong ito ay makakabuluhan sapagkat makikita mo kung paano lumaki si nelson mandela sa lipunang naniniwalang ang lahi ng puti ay nakakahigit sa lahi ng mga itim at kakikita rin sa libro ang magpapahirap ng “puti” sa lahi ng mga “itim”.

Pangalawa ito ay napapanahon sa ating lipunan dahil madalas ay may diskriminasyong nangyayari sa loob at sa labas n gating bansa.

5. MGATAUHAN KARAKTER SA AKDA

A. Nelson Mandela

   i. Siya ay isang anti-apartheidervolutionary, lider ng pulitika at pilantropo ng South Africa mula 1999. Siya ang unang itim na pinuno ng bansa at ang unang inihalal. Siya ang nagsilbing inspirasyon ni Mielad Al Oudt Allah sa paglikha ng sanaysay.

B. Gadla Henry Mphakanyiswa

i. Siya ang Ama ni Nelson Mandela na siyang pinuno ng bayan ng Mrezo. Ang maagang pagkamatay ng kanyang ama ay isa sa mga dahilan kung bakit kinailangan ni Mandela na iwan angkinagisang nayon at mamuhay sa bagong kapaligiran.

C. Noqaphi Nosekeni

 i. Siya ang Ina ni Nelson Mandela. Ang kagustuhan ng kanyang ian na magkaroon siya ng magandang kinabukasan ay ang kanyang ina na magkaroon siya ng magandang kinabukasan ay isa rin sa mga dahilan kung kinakaylaingan ni Mandela na iwan ang kinagisnang at mamuhay sa bagong kapaligiran.

D. Gobernador Mqhkezweni

 i. nakaimpluwensiya kay Nelson Mandela sa diwa ng demokrasya na nangangahulugan ang lahat ay pantay-pantay

6.TAGPUAN/PANAHON

  Ang mga pangyayari ito ay nagapan sa south Africa noong  1945 ng hindipa pantay pantay ang tingin ng puti sa lahi ng itim

7. NILALAMAN

Ang a Long Walk to Freedom ay isang sariling talambuhay ni Nelson Mandela, ito ay tungkol sa kanyang kabataan na walang kalayaan dahil sila ay "itim" at hanggang sa kanyang pagiging isang mabuting pangulo ng South Africa, ito ay tungkol na rin sa kanyang mga naging  ambag sa tagumpay at itinuturing na isang panawagan sa iba pang bansa sa daigdig na sikaping makamit ang sariling tunay na kalayaan.

8. MGA KAISIPAN O IDEYANG TAGLAY NG AKDA

Ang akdang tungkol sakaniya ay naghahatid ng isang praktikal na kaisipan. Mababasa mo sa akda kung gaano ka totoo si Mullah. Siya ay isang mangkukukwento ng katatawanan at pinangangatawanan niya ito sa totoong buhay. Dapat pantay pantay ang lahat kalayaan ng isa kalayaan ng lahat Hindi dapat binabasi ang kapangyarihan sa kulay ng tao Ang bawat isa ay may potential na umusbong sa buhay nag hihintay lang ito ng tamang panahon

9. ESTILO NG PAGKAKASULAT NG AKDA

Epektibo ang paggamit ng mga salita ng manunulat sa akdang Long Walk To Freedom, napatunayan niyang tumpak ang mga ito dahil sa mga pangyayaring kanyang inilahad sa bawat talata.

Wala naman sa akda na pinakitang may mas kinakampihan sa akda, tila hindi maiiwasan na maisip kung ang manunulat ay gumigilid kay Nelson Mandela na gumugustong lumaban para sa kalayaan ng mamamayan ng South Africa, at ipakita na hindi dapat mas nakakahigit ang mga “puti” kung ang kadahilanan lamang ay “puti” sila, dahil patungkol naman talaga dito ang akda.

Sa kabila ng kapayakan ng mga ginamit na salita, nanatiling malalim ang nilalaman at masining ang pagkakagawa ng tula.

10. BUOD

Habang dumaan ang mga dekadang nakakulong, hindi nawala ang kalakasan ni Mandela kahit na nagpatuloy ang kanyang mga kahirapan kahit na sumobra pa ito nung sya ay nakakulong. Ang katayuan ni Nelson ay tumaas hanggang sya ay naging lider ng kanyang mga galaw. Ang katayuang kanyang nakuha ay napasabak sa iba ibang pagsubok habang lumalapit ang kanyang pagkalaya na magtutungo sa pagkahanap ng paraan upang manalo na makakatulong para hindi magalaw ang kanyang bayan at mga dito. Sa dakong huli, dahil ang kaniyang kabataan ay puspos ng kaniyang pagmamahal sa mapanghapan at naisasakatuparang mga imposible, itinakda niya sa sarili ang hangaring nagging kaibuturan ng kaniyang buhay; ang ipagtanggol at ipaglaban ang Kalayaan ng South Africa

Si Nelson Mandela ay isang abogado sa South Africa na sumali sa African National Congress noong 1940 na kung saan ang marahas na batas na nasa ilalim ng Apartheid system ay nagpapatunay na wala itong silbi sa kanyang mga kalahi. Si Nelson Mandela ay nagging simbolo sa pagkakamit ng Kalayaan ng mamamayan sa South Africa. Ikinulong siya nang 27 taon sa Robben Island dahil sa pagiging pinuno ng African National Congress sa panaho ng apartheid.

Awit ng Ina sa Kaniyang Panganay:Awitin ng Panghehele ng mga Taga-Didinga/Lango

Awit ng Ina sa Kaniyang Panganay:Awitin ng Panghehele ng mga Taga-Didinga/Lango

Isinalin ni Marina Gonzaga-Merida

Mula sa salin ni Jack H. Driberg sa isang tula mula sa Uganda

Sinuri nina: Xavier Impuerto, Ruxsun Abasyal, Cyril Rockwell, Noriel Remolacio, Leyannah Ibardolaza( Pangkat 5 ng Baitang 10 - Krypton)

1. Pagkilala sa may-akda

  Ang teksto ay nagsimula sa Uganda,Africa. Na isinalin sa Ingles ni Jack H. Driberg

Ang kadahilanan kung bakit nya ito ay naisulat dahil isa syang anthropologist o nakatuon ang pag-aaral sa kultura ng iba’t ibang lahi ng tao,dahil isa syang anthropologist ay kailangan nyang magpalipat lipat ng lugar kaya nung minsan ay nadestino sya sa Uganda ay napansin nya ang mga kababaihan sa Africa ay lumilikha ng mga tulang kanilang inaawit.Hitik ito sa matatamis at magigilaw na mga salita at ito ay inuulit-ulit upang magsilbing pang-aliw at pampaamo sa anak.Ito ay isa sa nakaugalian ng tribong Lango o Didinga ng Uganda

Sila ay naniniwalang ang kanilang mga supling ay tila imortalidad ng kanilang mga magulang.

2. Uri ng panitikan

Ang uri ng panitikan ng "Awit ng ina sa kanyang panganay" ay TULA. Ang tulang ito ay binibigkas ng paawit dahil ito ay isang “cradle song" o pang hele na ginagamit pampatulog ng bata. Ito ay tulang malaya. Ang tulang malaya ay uri ng tula na may taludturan ngunit walang sukat at tugma.

3. Layunin ng akda

Ang layunin ng akdang ito ay ipakita walang hanggang pangarap at pagmamahal ng isang ina sa kaniyang anak kahit na ito ay walang kamalay malay palang.

PAGLALAPAT NG TEORYANG PAMPANITIKAN: Ang teoryang pampanitikan na aming mailalapat ay ang teoryang humanismo dahil makikita sa akdang ito na ang pokus ay tungkol sa kagitingan at lakas ng isang tao. Tulad ng sa mga linya na: "Nagniningning ang talino sa iyong mga mata", "Kaninong espiritu ang nananahan sa iyo, munting mandirigma" at "Hinugasan nila ang iyong katawan at binalutan ito ng kariktan".

4. Tema o paksa ng akda

    Ang mga paksa ng akda ay ang mga sumusunod: pagpapakita ng walang hanggang pagmamahal ng ina sa kaniyang anak, pagpapakita ng malaking pangarap ng isang ina sa kaniyang anak.

5. Mga tauhan/karakter sa akda    

 Ang Ina – Siya ang gumawa ng hele para sa kanyang panganay na anak. Mataas at napakalaki ng mga pangarap niya para sa kaniyang mga anak. Wala siyang ibang hinangad kundi kabutihan lamang para sa kaniyang anak.

Ang sanggol – Siya ang panganay na anak at pinapangarap ng kanyang ina na maging isang mandirigma at kilalanin ng ibang tao

6. tagpuan/panahon

 Ang tagpuan ng akdang ito ay sa tahanandahil dito kinakausap ng ina ang kanyang sanggol nangmataimtim. At ang tulang ito ay nanggaling sa uganda , ang akdang ito ay pagmamay ari ng uganda na isinalin lamang sa Ingles at sa Tagalog.

7. nilalaman o balangkas ng mga pangyayari

 Pangunahing pangyayari – kinausap ng ina ang kanyang anak at kung paano niya ito ilarawan ng katangina ng isang mandirigma nanamumuno sa kalalakihan.

Tunggalian – tunggalian sa sarili

Pagtaas ng pangyayari –pag-iisip ng ina ng magandang pangalan sa sanggol na hindi dapat ikakahiya dahil ito ang kanilang panganay na anak.

Kasukdulan ng pangyayari - ang paglalarawan ng ina sa anak na para bang isa itong napakaespesyal na sanggol at paghehele ng ina sa anak.

Kakalasan/pababang aksyon - SINASABI NG INA KUNG GAANO SILA KAMAHAL NG AMA NG KANYANG PANGANAY.

WAKAS NG PANGYAYARI – ANG WAKAS AY SINASABI NG INA KUNG GAANO ITO NAGIGING INSPIRASYON PARA SA KANYA AT KUNG GAANO ITO NAGBIBIGAY NG LAKAS AMA UPANG MAIPANALO ANG LABAN SA DIGMAAN.

8. Mga kaisipan o ideyang taglay ng akda

    Ang mga kaisipan na tinataglay ng akda ay ang mga sumusunod:

• ·       Lubos na minamahal ng isang ina ang kaniyang anak.
•         Malaki ang pangarap ng isang ina sa kaniyang anak.
•         Labis ang tuwa ng isang ina sa pagkakaroon ng isang anak.

9. Estilo ng pagkakasulat ng akda

Makikita na epektibo ang paraan ng pagkagamit ng mga salita dahil maayos at gumamit din ito ng mga matatalinhagang salita upang mas maintindihan ng mga mambabasa ang tunay na mensahe ng tula.

Walang pinipili sa tulang ito dahil ito ay masining sapagkat naayon ang paraan ng pagkasulat nito batay ng pagsulat ng tula gumamit din ito ng tayutay.

Oo. Masasabi ko na ang akdang Hele ng ina sa kanyang Panganay ay masining sapagkat, ito ay hindi lamang isang tulang akda na may himig at naglalayong magpatulog ng isang anak kundi, ito ay isang tulang akda na nais magpaabot ng pagmamahal sa isang anak sa pamamagitan ng pag awit.

10. Buod

ang tula ay umiikot sa hindi mapantayang kaligayahan ng isang ina sa pagsilang ng kanyang panganay. Siya ay MAY LABIS NA KAGALAKAN SA KANYANG UNANG SANGGOL NA MAY HANGAD NA MAGING ISANG MAGITING NA MANDIRIGMA AT MAGBIGAY NG MARKA o TANDA SA MARAMI. SA KANYANG SANGGOL NIYA NAHANAP ANG KANYANG IDENTIDAD BILANG Isang tao.